Η ομιλία της Άννας Νότη στο 1ο Συνέδριο της Επιτροπής Ελληνισμού, Μακεδονία Παλλάς, Θεσσαλονίκη, 8 Αυγούστου 2021.
Αξιότιμοι κύριοι καλημέρα σας,
Θα ήθελα να χαιρετίσω και να συγχαρώ και εγώ με τη σειρά μου τον πρόεδρό μας Ιωάννη Αμπατζόγλου για την πρωτοβουλία και την προσπάθεια που καταβάλει να μας γνωρίσει μεταξύ μας και να δούμε πως θα αντιμετωπίσουμε από κοινού τις προκλήσεις που βλέπουμε να πέφτουν πάνω στα κεφάλια μας.
Όπως γνωρίζεται η καταγωγή μου προέρχεται από την Χειμάρρα της Βορείου Ηπείρου.
Την Χειμάρρα των Σπηρομηλαίων που αγωνίστηκαν για την ελευθερία των Βορειοηπειρωτών.
Θα ξεκινήσω με κάποια ιστορικά στοιχεία, τα οποία μπορεί να είναι καταγεγραμμένα και γνωστά για τους ειδικούς, οφείλουμε όμως να τα αναφέρουμε ώστε να τα πληροφορούνται όσο το δυνατόν περισσότεροι.
5η Νοεμβρίου του 1912, διακόσιοι περίπου εθελοντές Κρητικοί αποβιβάζονται από την Κρήτη στο πλοίο Αχελώος. Κατευθύνονται προς την Κέρκυρα και τις πρώτες πρωινές ώρες επιβιβάζονται και τα εθελοντικά σώματα του Σπυρομήλιου.
Η αποβίβαση των τμημάτων γίνεται στις 7:30 στα Σπήλαια.
Στη Χειμάρρα οι Κρητικοί κινούνται νότια, ενώ οι Χειμαρριώτες βόρεια όπου και φθάνουν στο Διοικητήριο.
Οι διαταγές του Σπυρομήλιου ήταν να αποφευχθούν σκοτωμοί.
Μετά από σύντομο αγώνα απελευθερώνουν την πόλη.
Αμέσως μετά ο ίδιος κηρύσσει με προκήρυξή του την Χειμάρρα ελεύθερη και αναπόσπαστο τμήμα της μίας και αδιαιρέτου μεγάλης ελληνικής πατρίδας και υψώνει στο Διοικητήριο την ελληνική σημαία.
Σε κλίμα ενθουσιασμού και ατμόσφαιρα αγαλλίασης και χαράς η οποία κυριάρχησε σε όλα τα χωριά ο ίδιος αναφέρει στην προκήρυξή του:
«Χειμαρριώται! Καταλαμβάνων εν ονόματι του Βασιλέως των Ελλήνων Γεωργίου του Α΄ και της Ελληνικής Κυβερνήσεως την Επαρχίαν Χειμάρρας, κηρύσσω αυτήν ελευθέραν ως αναπόσπαστον τμήμα της μίας και αδιαιρέτου μεγάλης Ελληνικής Πατρίδος».
Ακολούθως στις 7-12-1912 απελευθερώνεται και η Κορυτσά, όμως η διάσκεψη των πρεσβευτών των μεγάλων δυνάμεων αναγνωρίζει την Αλβανία ανεξάρτητη υπό διεθνή επιτροπή και προσωρινά σύνορα τα οποία οριστικοποιούνται στη συνέχεια παραβλέποντας τα ελληνικά δίκαια με το γνωστό Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας.
Μήνες μετά, στις 21 Φεβρουαρίου 1913 απελευθερώνονται τα Ιωάννινα. Η γαλανόλευκη θα κυματίζει στις 4-3-1913 στους Αγίους Σαράντα, αμέσως μετά το Αργυρόκαστρο, την Πρεμετή και το Τεπελένι.
Η Χειμάρρα που άνοιξε το δρόμο για την ελευθερία και κράτησε ηρωικά αυτήν δέχεται τις ενισχύσεις του Ελληνικού στρατού. Όμως τα σχέδια των μεγάλων δυνάμεων είναι διαφορετικά.
Ο Σπυρομήλιος στις 3 Ιουλίου 1913 πληροφορούμενος τις αρνητικές τους θέσεις αποστέλλει την διαμαρτυρία του Χειμαρριώτικου λαού στον πρόεδρο της συνδιάσκεψης ζητώντας δικαιοσύνη και δηλώνοντας ότι:
«…Θα ταφώμεν υπό τα ερείπια των οικιών μας και θα αναμείξουμε την τέφρα μας με την των πατέρων μας, αλλ’ Αλβανοί οι Χειμαρριώται δεν θα ονομασθώσι ουδ’ επί στιγμή, διότι ήσαν και είναι Έλληνες…».
Η προσωπικότητα του Σπυρομήλιου φωτίζει την ελπίδα της αλύτρωτης γης. Ο ίδιος αποστέλλει συνεχώς εκκλήσεις συμπαράστασης προς το πανελλήνιο εκφράζοντας τη διαμαρτυρία του για την αδικία έναντι του Ελληνισμού.
Αν και ο ίδιος κήρυξε την αυτονομία της Βορείου Ηπείρου στις 14-02-1914 ήταν αντίθετος διότι διέβλεπε «νέα υποδούλωση» και με προκήρυξή του στις 2-7-1914 κηρύσσει την ένωση με την Ελλάδα και υψώνει πάλι την ελληνική σημαία δηλώνοντας ότι η Χειμάρρα επιμένει στη θέση της «ή πλήρη Αυτονομία ή Καταστροφή». Υπερθεματίζει τούτο και προκειμένου να καταστραφεί επιβάλλεται να αποθάνη υπό την σημαία της μητρός Ελλάδος…
Τον Οκτώβριο του 1914 ο ελληνικός στρατός επανακτά τη Βόρειο Ήπειρο η οποία αποστέλλει στη Βουλή των Ελλήνων βουλευτές. Ανάμεσα τους ο βουλευτής Αργυροκάστρου Σπυρομήλιος. Περί τα τέλη όμως Ιουλίου 1916 ο Ελληνικός στρατός οπισθοχωρεί εγκαταλείποντας για άλλη μία φορά την Χειμάρρα και έτσι ο εθνικός διχασμός παραλύει τους αγώνες για αντίσταση και δικαίωση.
Φέτος έχουν συμπληρωθεί 107 χρόνια από την υπογραφή του Πρωτοκόλλου της Κέρκυρας και ακόμη το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα εκκρεμεί. Όπως αναφέρει ο Αντιστράτηγος ε.α. Αντώνιος Βασιλείου1 στον ιστότοπο «himara.gr» δύο παρόμοια ζητήματα με το Βορειοηπειρωτικό είχαν αίσιο τέλος. Το Αυστριακό λύθηκε το 1955 και το Γερμανικό το 1991 με την ένωση των δύο Γερμανιών.
Συνεχίζει ο κ. Βασιλείου, ότι το Πρωτόκολλο υπογράφηκε στην Κέρκυρα στις 17 Μαΐου 1914, ανάμεσα στην Αλβανική κυβέρνηση, την οποία εκπροσωπούσε ο πρίγκιπας Wied (Vidi I) και του Γεωργίου Χρηστάκη – Ζωγράφου, προέδρου της «Αυτόνομης Δημοκρατίας της Βορείου Ηπείρου». Με την συνυπογραφή αυτή, τερματίστηκαν οι ένοπλες συγκρούσεις ανάμεσα στην Αλβανική χωροφυλακή και τους Ιερούς Λόχους της Βορείου Ηπείρου και παραχωρήθηκε αριθμός δικαιωμάτων και προνομίων στον ελληνικό τοπικό πληθυσμό της Βορείου Ηπείρου.
Οι Πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων ανήγγειλαν στην Ελλάδα ότι οι κυβερνήσεις τους εγκρίνουν το Πρωτόκολλο και η Αλβανική κυβέρνηση αποδέχτηκε τη συμφωνία και απέδωσε το επίσημο έγγραφο του πρωτοκόλλου στις 23 Ιουνίου 1914 στην αυτόνομη κυβέρνηση της Βορείου Ηπείρου.
Το Πρωτόκολλο ορίζει:
- Στρατολόγηση αυτοχθόνων στη χωροφυλακή.
- Απαγόρευση παραμονής στρατιωτικών μονάδων αποτελούμενων από μη ντόπιους στην περιοχή, παρά μόνο σε περίπτωση πολέμου ή επανάστασης.
- Διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία, αν και στις τρεις πρώτες τάξεις η αλβανική θα διδάσκονταν παράλληλα με την ελληνική.
- Θρησκευτική διδασκαλία μόνο στα ελληνικά.
Ο Ελευθέριος Βενιζέλος παρακίνησε τον Ζωγράφο να επικυρώσει όσο το δυνατόν ταχύτερα τους όρους του Πρωτοκόλλου χωρίς να προβάλει επιπλέον αξιώσεις. Η κυβέρνηση της Βορείου Ηπείρου από την πλευρά της αξίωνε να εγκριθούν και να εγγυηθούν για το Πρωτόκολλο οι Μεγάλες Δυνάμεις. Τελικά την 1η Ιουνίου 1914 το επικύρωσαν με εξαίρεση τους εκπρόσωπους της Χειμάρρας, οι οποίοι επέμεναν υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα με το σύνθημα «Ένωσις ή θάνατος». Λίγες μέρες αργότερα η Αλβανική κυβέρνηση αποδέχτηκε οριστικά τη συμφωνία και απέδωσε το επίσημο έγγραφο του Πρωτοκόλλου στις 23 Ιουνίου 1914 στην αυτόνομη κυβέρνηση.
Παρ’ όλο που το Πρωτόκολλο δεν αναιρέθηκε ποτέ από κάποια μεταγενέστερη συνθήκη, μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και μέχρι σήμερα, ουδέποτε εφαρμόστηκε.
Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο (1940-41), η Ελλάδα απελευθέρωσε τη Βόρειο Ήπειρο, πλην όμως η γερμανική κατοχή που επακολούθησε ματαίωσε την ενσωμάτωση της στη μητέρα Ελλάδα.
Οι Χειμαρριώτες που δεν αναγνώρισαν το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας και στη συνέχεια το 1946 αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν το κομμουνιστικό καθεστώς του Ενβέρ Χότζα, τιμωρήθηκαν με την «στέρηση» της ελληνικής εθνικότητας τους. Τελικά όχι μόνο από τους Χειμαρριώτες, αλλά από όλους τους Ηπειρώτες της Βορείου Ηπείρου αφαιρείται το δικαίωμα στην ορθόδοξη χριστιανική πίστη τους όταν τον Νοέμβριο του 1967 η Αλβανία ανακηρύχθηκε επίσημα ως το πρώτο άθεο κράτος στον κόσμο.
Τιτάνιος ήταν ο αγώνας κατά τα χρόνια του κομμουνισμού του Μητροπολίτου Δρυϊνουπόλεως, Πωγωνιανής και Κονίτσης κυρού Σεβαστιανού, χωρίς τον οποίο το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα θα ήταν θαμμένο στα χρονοντούλαπα της ιστορίας και ενδεχομένως να είχε ξεχαστεί.
Παρά του ότι το Πρωτόκολλο της Κέρκυρας και τα δικαιώματα της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας ουδέποτε εφαρμόστηκαν από το αλβανικό καθεστώς και παρά της μη εισέτι άρσης της εμπολέμου καταστάσεως Ελλάδος – Αλβανίας, η Αλβανία το 1990 άνοιξε τα σύνορα και έτσι στήριξε την οικονομία της και εμμέσως την επιβίωση του λαού.
Το Βορειοηπειρωτικό ζήτημα παραμένει εκκρεμές στο συμβούλιο των υπουργών των Εξωτερικών των τεσσάρων νικητριών Δυνάμεων (ΗΠΑ, τ. Σοβιετικής Ένωσης, Βρετανίας και Γαλλίας). Όπως είναι γνωστό στο Παρίσι το 1946 πραγματοποιήθηκε η Διάσκεψη των τεσσάρων νικητριών Δυνάμεων. Στο συμβούλιο των υπουργών των Εξωτερικών και πάλι δεν ικανοποιήθηκε το αίτημα της Ελλάδος και η Βόρειος Ήπειρος παρέμεινε στην αλβανική επικράτεια. Δεν υπάρχει καμιά άλλη μεταπολεμική διεθνής πράξη που να κατοχυρώνει νομικά το γεγονός ότι η Βόρειος Ήπειρος παραμένει τμήμα της Αλβανίας.
H μεθοριακή γραμμή μεταξύ Ελλάδος και Αλβανίας υφίσταται μόνο de facto και όχι de jure και τo Βορειοηπειρωτικό ζήτημα εξακολουθεί να παραμένει ανοικτό ηθικά και νομικά.
Σειρά πολέμων και αγώνων των Ελλήνων για τα ιδανικά τους, βαρύς ο φόρος του αίματος, αλλά η Βόρειος Ήπειρος βρίσκεται ακόμα εκτός των συνόρων της μητέρας πατρίδας.
Για τα ίδια ιδανικά έπεσε νεκρός ο Αριστοτέλης Γκούμας, ο συμμαθητής, ο φίλος μου. Ο Αριστοτέλης δολοφονήθηκε επειδή μίλαγε Ελληνικά στην Ελληνική Χειμάρρα! Ο Αριστοτέλης όμως ζει στις καρδιές μας και θα ζει γιατί δε γονάτισε και δε φοβήθηκε, δεν πρόδοσε. Αντιθέτως μας έδειξε το δρόμο, ότι η Ελλάδα είναι μέσα μας! Την τρέμουν, την φοβούνται, τους τρομάζει, τους κατατροπώνει! Οι σφαίρες τους δεν σκοτώνουν τους ήρωές μας. Τους κάνουν αθάνατους!!!
Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας, γεννήθηκε Έλληνας, έζησε Έλληνας και πέθανε Έλληνας. Δολοφονήθηκε επειδή ήταν Έλληνας. Είμαι περήφανη που ο Κατσίφας είναι ο πιο πρόσφατος στο πάνθεον των Ελλήνων ηρώων. Ο Βορειοηπειρώτης που τόλμησε, που δεν κρύφτηκε, που δεν φοβήθηκε, που δεν έσκυψε το κεφαλι και δεν γονάτισε! Ο Κατσίφας ήταν στα Συλλαλητήρια της Θεσσαλονίκης και στο πρώτο της Αθήνας για τη Μακεδονία μας, πρώτος-πρώτος με την πελώρια ελληνική σημαία! Ακόμα και όταν τον δολοφόνησαν αυτός ήταν εκεί με το πνεύμα του στο τελευταίο μεγαλειώδες συλλαλητήριο στην Αθήνα. Ήταν εκεί η σημαία του, ήταν εκεί η ψυχή του. Ήταν εκεί μαζί μας για τη Μακεδονία μας! Ο Κατσίφας αποτελεί παράδειγμα σεβασμού προς τους προγόνους μας και παράδειγμα προς μίμηση για όλους εμάς σήμερα αλλά και για τις αυριανές γενιές! Ο Κατσίφας λάτρευε όλα αυτά που μας ενώνουν εμάς τους Έλληνες! Τη γλώσσα μας, την ιστορία μας, τη σημαία μας, τις αλησμόνητες πατρίδες μας, τα ιδανικά μας, τις αξίες μας! Η Ελλάδα έρρεε στο αίμα του. Η Ελλάδα χτυπούσε στην καρδιά του. Η Ελλάδα ήταν η ανάσα του. Ο Κωνσταντίνος Κατσίφας δεν καταγόταν από την Μακεδονία αλλά ένιωθε Μακεδόνας. Ένιωθε την ανάγκη να υπερασπιστεί την πατρίδα μας! Προσέφερε πολλά, όχι μόνο στις Βουλιαράτες αλλά σε όλη την Βόρειο Ήπειρο και σε όλο τον ελληνισμό. Αυτός αποτελεί το φωτεινό παράδειγμα για όλους εμάς. Παράδειγμα αυτοθυσίας και παράδειγμα προσφοράς και πατριωτισμού! Ο Κατσίφας δεν πέθανε, εξάλλου, του ανδρειωμένου ο θάνατος, θάνατος δε λογιέται. Και ο Κατσίφας ήταν όχι μόνο ανδρειωμένος, αλλα θα παραμείνει και αθάνατος!
Η Αλβανία ενώ επιδιώκει την είσοδο της στην οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν σέβεται την υπογραφή της όχι μόνο στο πρωτόκολλο της Κέρκυρας, αλλά και στην συμφωνία για την ΑΟΖ το 2009, ενώ η Ελλάδα αδικαιολόγητα αφήνει το θέμα στη λήθη, ενεργώντας μάλιστα μονόπλευρα υπέρ της Αλβανίας.
Η οριστική επίλυση του Βορειοηπειρωτικού ζητήματος θέλει ηγεσία με Αρετή και Τόλμη όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στους Ηπειρώτες της Βορείου Ηπείρου, η οποία δυστυχώς δεν υπήρξε ούτε υπάρχει στον απαιτούμενο βαθμό.
Όλα όσα ζήσαμε εμείς οι Βορειοηπειρώτες όλα αυτά τα χρόνια, όλα όσα μας πλήγωσαν μας έκαναν πιο δυνατούς, πιο αποφασισμένους, πιο Έλληνες! Εμείς δεν κάναμε πίσω από τις θέσεις μας, δεν κάναμε βήμα πίσω από τα πιστεύω μας και ο Σπυρομήλιος, ο Κωνσταντίνος και ο Αριστοτέλης, αλλά και όλοι οι ήρωές μας, αποτελούν τον φωτεινό φάρο που μας δείχνει τον δρόμο. Δεν λυγίσαμε και δεν ξεχάσαμε τον σκοπό μας! Να κρατήσουμε τη γη ελληνική, να μπορέσουμε να δούμε τη δικαίωση και την ελευθερία!